Levenseinde-ervaringen

‘Maak mijn tas maar klaar want Dirk wacht op me.’ Dirk was haar man en ze zag hem dus. Ze zag ook andere familieleden. Het ging vooral om haar man, die heel jong was gestorven. Diny over haar moeder

Sterven is een intensief proces dat vaak wordt ingeleid door ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn, zogenaamde levenseinde-ervaringen. Deze ervaringen zijn, zonder uitzondering, wonderbaarlijk en leiden niet zelden tot het verminderen en zelfs verdwijnen van angst voor de dood. 

Begrip en openheid ontwikkelen voor ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn en de fundamentele transformatie die plaatsvindt in het sterven is van wezenlijk belang en brengt ons bij een diepere laag van kennis over het leven en over wie wij in essentie zijn. 

Als ik harp speel voor mensen in de allerlaatste fase dan kan ik vaak goed zien hoe ze uit en in hun lijf gaan. Dat is een energetisch waarnemen, niet in kleuren, maar wel waar de energie zich in het lichaam bevindt. Die beweging in en uit het lichaam zie ik soms direct en soms neem ik haar waar door wat mijn muziek weerspiegelt. Muziektherapeute: Hilly

Onderzoek transcendente en ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen

Van eind 2009 tot medio 2011 voerde ik namens de vooraanstaande Engelse neuropsychiater Peter Fenwick een kleinschalig onderzoek uit naar sterfbedverschijnselen in Nederland. Drie hospices deden aan het onderzoek mee: het Kajan hospice in Hilversum, het Johannes Hospitium De Ronde Venen in Wilnis en het hospice waar ik me zo mee verbonden wist, De Vier Vogels in Rotterdam. Aan het onderzoek doen 21 vrijwilligers mee, 5 verpleegkundigen, 1 verpleegkundige aanvullende zorg, 1 muziektherapeute en 2 coördinatoren.

Fenwick onderscheidt twee categorieën levenseinde-ervaringen, de transpersoonlijke en de ultieme betekenisvolle.

Transpersoonlijke levenseinde-ervaringen

Transpersoonlijke levenseinde-ervaringen zijn van een subtiele kwaliteit die niet van deze wereld is. Deze levenseinde-ervaringen lijken niet alleen de naderende dood aan te kondigen maar worden ook als geruststellend ervaren. Ze kunnen echter niet simpelweg en uitsluitend gekoppeld worden aan het pathologische stervensproces, het fysieke proces. Aangezien levenseinde-ervaringen cultuurbepaald zijn, melden personen soms dat zij een religieuze figuur zien die geassocieerd kan worden met hun eigen geloofstraditie. Een christen wordt Jezus of Maria gewaar terwijl een hindoe Vishnu ontmoet.

Voorbeelden van transpersoonlijke levenseinde-ervaringen: 

  • Visioenen van overleden familieleden of religieuze figuren die de stervende komen helpen tijdens hun stervensproces.
  • Het in staat zijn om tussen verschillende realiteiten te bewegen, vaak in een atmosfeer van liefde en licht.
  • Coïncidenties of toevalligheden, ervaren door mensen die emotioneel betrokken zijn bij de stervende maar fysiek op afstand zitten. Die spelen zich vaak af over een grote afstand en precies op het moment van sterven. Deze personen maken bijvoorbeeld melding van bezoek van de stervende waarbij deze laat weten dat het hem of haar goed gaat.
  • Andere ongewone of transcendente fenomenen die op het moment van de dood plaatshebben, zoals een verandering van temperatuur in de kamer, klokken die stilstaan en een subtiele gewaarwording van damp, wasem, mist of vormen rondom het lichaam. Deze gaan vaak gepaard met gevoelens van liefde, licht en geruststelling. Ook vreemd gedrag van katten, honden en vogels komt voor.
  • Een aanwezigheid in de kamer enige tijd nadat de dood is ingetreden, ervaren door sommige zorgverleners. Vaak beschrijven deze verzorgers dit als een warme, liefdevolle atmosfeer. Het komt ook voor dat de sfeer als akelig en hinderlijk wordt ervaren.

Om welke ervaring het ook gaat, vaststaat dat ze een diepe indruk maken op betrokkenen en hun altijd bijblijven.

Ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen

Ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen zijn van wezenlijke betekenis in de zin dat deze zich lijken voor te doen om degenen die gaan sterven aan te sporen om onafgemaakte zaken af te ronden voordat zij sterven. 

Voorbeelden van ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen: 

  • Een plotseling verlangen om zich te verzoenen met familieleden met wie de band verbroken was of om persoonlijke en familiezaken in orde te maken
  • Onverwacht heldere momenten bij personen die kort daarvoor nog verward of geheel of gedeeltelijk buiten bewustzijn waren, waardoor zij in staat zijn afscheid te nemen van degenen om hen heen.
  • De kracht om te wachten op de komst of het vertrek van betekenisvolle anderen voordat zij sterven.
  • Indringende dromen tijdens waak- of slaapmomenten die de betrokkene kunnen helpen om in het reine te komen met hetgeen in zijn leven is gebeurd.

Bron: Licht op Sterven. Inzichten en ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn (2024)