‘Maak mijn tas maar klaar want Dirk wacht op me.’ Dirk was haar man en ze zag hem dus. Ze zag ook andere familieleden. Het ging vooral om haar man, die heel jong was gestorven. Diny over haar moeder
Sterven is een intensief proces dat vaak wordt ingeleid door ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn, zogenaamde levenseinde-ervaringen. Deze ervaringen zijn, zonder uitzondering, wonderbaarlijk en leiden niet zelden tot het verminderen en zelfs verdwijnen van angst voor de dood.
Begrip en openheid ontwikkelen voor ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn en de fundamentele transformatie die plaatsvindt in het sterven is van wezenlijk belang en brengt ons bij een diepere laag van kennis over het leven en over wie wij in essentie zijn.
Als ik harp speel voor mensen in de allerlaatste fase dan kan ik vaak goed zien hoe ze uit en in hun lijf gaan. Dat is een energetisch waarnemen, niet in kleuren, maar wel waar de energie zich in het lichaam bevindt. Die beweging in en uit het lichaam zie ik soms direct en soms neem ik haar waar door wat mijn muziek weerspiegelt. Muziektherapeute: Hilly
Onderzoek transcendente en ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen
Van eind 2009 tot medio 2011 voerde ik namens de vooraanstaande Engelse neuropsychiater Peter Fenwick een kleinschalig onderzoek uit naar sterfbedverschijnselen in Nederland. Drie hospices deden aan het onderzoek mee: het Kajan hospice in Hilversum, het Johannes Hospitium De Ronde Venen in Wilnis en het hospice waar ik me zo mee verbonden wist, De Vier Vogels in Rotterdam. Aan het onderzoek doen 21 vrijwilligers mee, 5 verpleegkundigen, 1 verpleegkundige aanvullende zorg, 1 muziektherapeute en 2 coördinatoren.
Fenwick onderscheidt twee categorieën levenseinde-ervaringen, de transpersoonlijke en de ultieme betekenisvolle.
Transpersoonlijke levenseinde-ervaringen
Transpersoonlijke levenseinde-ervaringen zijn van een subtiele kwaliteit die niet van deze wereld is. Deze levenseinde-ervaringen lijken niet alleen de naderende dood aan te kondigen maar worden ook als geruststellend ervaren. Ze kunnen echter niet simpelweg en uitsluitend gekoppeld worden aan het pathologische stervensproces, het fysieke proces. Aangezien levenseinde-ervaringen cultuurbepaald zijn, melden personen soms dat zij een religieuze figuur zien die geassocieerd kan worden met hun eigen geloofstraditie. Een christen wordt Jezus of Maria gewaar terwijl een hindoe Vishnu ontmoet.
Voorbeelden van transpersoonlijke levenseinde-ervaringen:
Om welke ervaring het ook gaat, vaststaat dat ze een diepe indruk maken op betrokkenen en hun altijd bijblijven.
Ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen
Ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen zijn van wezenlijke betekenis in de zin dat deze zich lijken voor te doen om degenen die gaan sterven aan te sporen om onafgemaakte zaken af te ronden voordat zij sterven.
Voorbeelden van ultieme betekenisvolle levenseinde-ervaringen:
Bron: Licht op Sterven. Inzichten en ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn (2024)